محدوده فعالیت کولبرها

کولبران(حمل کنندگان) به کارگران مرزی گفته می‌شوند که برای کسب درآمد زندگی خود مجبور به حمل اجناسی می‌شوند. کولبران بیشتر در استان‌های آذربایجان غربی، کردستان،کرمانشاه مشغول به کولبری هستند. آن هااز روی ناچاری و در قبال دستمزد ناچیز اقدام به حمل و ورود کالای خارجی از نقاط غیر رسمی گمرکی می‌کنند.

به این ترتیب که کالای مورد نظر که طبق تعریف دولت ایران قاچاق محسوب می‌شود بر روی پشت کُردها و یا از طریق حمل با حیوان بارکش از مناطق صعب العبور مرزی به داخل شهرها و روستاهای مرزی انتقال داده می‌شود. بیشتر این اجناس عبارتند از تلویزیون، کولر، بخاری، سیگار، لاستیک خوردرو، پوشاک و منسوجات؛ می‌باشد.^[۱] کولبری در استان‌های مرزی بیشتر رواج دارد و جزو یکی از خطرناکترین کار‌های ایران محسوب می‌شود ؛ بیشتر کارگران کولبر را جوانان و افراد میانسال تشکیل می‌دهند که فقط برای امرار معاش روزانه خود روی به این شغل خطرناک آورده‌اند. میانگین سنی این کارگران بین ۱۳ الی ۶۰ سال می‌باشد. هرساله بیش از صدها نفر از کارگران کولبر جان خودرا درمرزهای کُردستان از دست می‌دهند بیشتر آنها مورد تیراندازی نیروهای مرزی جمهوری اسلامی ایرانقرارمیگرند. بیشترین آمار کشته شدگان کولبران به شهرهای سردشت، پیرانشهر، اشنویه، بانه، مریوان و نوسود کرمانشاه تعلق دارد.^[۲]

دید کلی از کولبری [ویرایش]

مقایسهٔ شاخص‌های توسعه اقتصادی استان کُردستان با دیگر مناطق کشور، از وجود نابرابری در امر سرمایه گذاری و توجه دولت به این مناطق حکایت داردوباعث گردیده‌است اهالی شهرهای مرزیکُردستان به این شغل پر مخاطره روی بیاورند. یکی از عامل‌های اصلی گسترش این عمل خطرناک نبودن فرصت‌های شغلی، همچنین نبود کارخانجات، سیستم سرمایه گذاری در شهرهای کُردستان باعث همچین سیل عظیم کارگران به سوی کولبری شده‌است.

اقتصاد کُردستان [ویرایش]

مقایسهٔ شاخص‌های توسعه اقتصادی شهرهای کُردنشین با دیگر مناطق کشور، از وجود نابرابری در امر سرمایه گذاری و توجه دولت به این مناطق حکایت دارد. برای مثال در شاخص‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در رده‌های آخر استان‌های کشور قرار دارد به عنوان یک شاخص کلیدی می‌توان به درآمد سرانه اشاره کرد، که بر اساس نتایج حسابهای منطقه‌ای سال ۱۳۸۵ میزان درآمد سرانه استان کردستان برابر ۱۵٬۷۰۰٬۰۰۰ ریال (یک میلیون و پانصد و هفتاد هزار تومان) در سال بوده، در حالی که میانگین کشوری آن حدود ۳۸٬۸۰۰٫۰۰۰ ریال (سه میلیون و سیصد و هشتاد هزار تومان) است بر این اساس درآمد سرانه استان تنها حدود ۴/۴۶ درصد درآمد سرانه میانگین کشوری است و از حیث این شاخص، استان رتبه ۲۹ را در کل کشور به خود اختصاص داده‌است از طرف دیگر سهم استان کردستان از کل تولید ناخالص داخلی کشور در سال ۱۳۸۵ تنها حدود۹۵/۰ درصد یعنی کمتر از یک درصد بوده‌است، و از این لحاظ حائز رتبه ۲۳ در کل کشور است و بر اساس آمارها، استان کردستان در پایان سال ۱۳۸۸ حدود ۲۷ درصد از راه‌های اصلی و فرعی و روستایی برخوردار بوده‌است که میانگین کشوری از نظر برخورداری از این لحاظ، برابر ۵۶ درصد بوده، که از این حیث استان کردستان رتبه ۲۰ را در کل کشور به خود اختصاص داده‌است.^[۳]

دیدگاهای مختلف در مورد کولبران [ویرایش]

• اولین نکته‌ای که در تحلیل قاچاق و کشتن کولبران بایستی بدان پرداخته شود جنبهٔ فرهنگی این مسئله‌است، بدین معنی که درک و تعریف بسیاری از مردم کردستان که کولبران نیز بخشی از آنها هستند از قاچاق تا حد زیادی با تعریف قانونی آن متفاوت است و درک و ذهنیت مشترکی در این زمینه موجودنیست ؛ کولبران در کُردستان به عنوان افرادی شریف و زحمت کش که در پی کسب روزی و معیشت حلال هستند مورد تقدیر مردم قرارمی‌گیرند. فقدان ذهنیت و تعریف مشترک میان مردم کُرد و حکومت ناشی از سلطهٔ نگرش دینی و شرعی بر نگرش قانونی از سوی مردم کُرد و سلطهٔ نگرش امنیتی بر نگرش فرهنگی از سوی دولت در شهرهای کُردنشین است.

• این درحالی است که نیروی‌های انتظامی باکم ترین برخوردی با قاچاقچیان مواد مخدر و مشروبات الکلی عمل می‌کنند، اما از سوی دیگر با آمدن باد و باران هم نمی‌تواند؛نیروهای انتظامی را منحرف کند در مرزها تا برای کولبران مشکل ایجاد نکنند و بدون هرگونه محاکمه و تفهیم اتهامی، برای آنها شدیدترین مجازات در نظر گرفته و اعمال می‌شود. که شدیدترین آنها می‌تواند برای یک کارگر مرزی مرگ باشد.

با این اوصاف اگر حتی رفتار کولبران را مجرمانه تلقی کنیم و عدم توافق بین الاذهانی، توسعه نیافتگی کُردستان و رفتار دوگانه نسبت به قاچاق را در نظر نگیریم؛ باز به هیچ وجه این نکته پذیرفتنی و قابل قبول نیست که بین جرم و مجازات تناسب وجود دارد. مجازات وارد کردن غیر قانونی کالایی مانند تلویزیون یا کالایی مشابه آن نه بر اساس قوانین کشور و نه بر اساس مفاد حقوق بشر، مرگ نیست لذا عدم تناسب میان جرم و مجازات در این زمینه کاملاً مشهود است.^[۴]

• در گزارش احمد شهید دربارهٔ حقوق بشر نیز به این موضوع پرداخته و از آن با عبارت «کشتار سیستماتیک کولبران و کاسب‌کاران کُرد ساکن در مناطق مرزی» یاد شده‌است. بنا بر این گزارش جرم کولبران که از طریق عبور محموله‌هایی نظیر چای، تنباکو و بنزین از مرز، امرار معاش می‌کنند، ماه‌ها زندان یا معادل ارزش کالاهاست. در این گزارش آمده‌است که مأموران مرزی ایران یکسره به کولبران تیراندازی می‌کنند و سالانه ده‌ها تن از آنان را می‌کشند یا مجروح می‌کنند. ^[۵]

در ترکیه [ویرایش]

در عملیاتی بوسیله نیروی هوایی ارتش ترکیه در تاریخ چهارشنبه ۲۸ دسامبر ۲۰۱۱ (۷ دی ۱۳۹۰) در جنوب خاوری این کشور، ۳۵ نفر که همگی از کُردهای محلی غیرمسلح بودند در روستای اولودره در استان شیرناک واقع در نزدیکی مرز با عراق کشته شدند. کشته شدگان برای امرار معاش از عراق سیگار و شکر قاچاق می کردند.^[۶] یکی از اهالی روستای ارتاسو که به‌صورت عینی شاهد این حمله بوده است در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی الجزیره گفت: «غیر ممکن است که کشتن این افراد به اشتباه صورت گرفته باشد. سربازان ارتش در فاصله ۱۵۰ متری محل حمله قرار داشتند و از ارتفاعات همه چیز را مشاهده می‌کردند.»^[۷]